Gnostisizm, Antik dönemde ortaya çıkan ve Hristiyanlıkla birlikte gelişen, özel bir dini ve felsefi inanç sistemidir. Gnostisizm kelime kökeni olarak Yunanca “gnosis” kelimesinden türetilmiştir ve “bilgi” veya “anlayış” anlamına gelir. Gnostisizm, ruhsal kurtuluşun, içsel bilgi ve aydınlanma yoluyla elde edilebileceğine inanan bir öğretidir.
Gnostisizm, evrenin iki temel gerçeklikten oluştuğu düşüncesine dayanır: Ruhani ve maddi. Gnostik inanç, maddi dünyanın eksik ve kusurlu olduğunu, ruhani gerçekliğin ise daha yüksek ve kurtarıcı olduğunu savunur. İnsanın gerçek özünün ruhani olduğuna ve maddi dünyadan kurtulma isteğine odaklanır.
Gnostikler, fiziksel dünyanın Tanrı tarafından değil, düşük dereceli bir tanrı tarafından yaratıldığına ve bu nedenle dünyada bulunan acı, kötülük ve kusurların kaynağının bu düşük dereceli tanrı olduğuna inanır. Gerçek Tanrı, maddi dünyanın ötesinde olan yüksek bir Tanrı’dır ve ruhani gerçekliğin kaynağıdır.
Gnostikler, içsel bilgi veya “gnosis” elde etmenin, insanları maddi dünyadan kurtarabilecek tek yol olduğuna inanırlar. Bu içsel bilgi, kişinin gerçek doğasını ve Tanrı’yı anlamasını sağlayarak ruhsal aydınlanmaya ve kurtuluşa ulaşmasını hedefler.
Hristiyan gnostikler, İsa’nın öğretilerinin temelinde gizli bir içsel bilginin olduğuna inanırlar ve İsa’nın gerçek anlamının, geleneksel Hristiyanlığın öğretilerinden farklı bir ruhsal öğreti içerdiğine inanırlar. Gnostisizm, Hristiyanlık dışında da farklı dini ve felsefi akımlar içinde görülmüştür.
Gnostisizm, tarihsel olarak çeşitli felsefi ve dini akımlarla etkileşim halinde olmuştur ve antik dönemde Hristiyanlıkla birlikte özellikle ikinci yüzyılda etkili olmuştur. Ancak, zamanla Hristiyan Kilisesi tarafından gnostik öğretiler, heterodoks ve sapkın olarak kabul edilmiştir. Gnostisizm, zaman içinde çeşitli tezahürler ve yorumlarla devam etmiş ve günümüzde hala ilgi çeken bir alan olarak varlığını sürdürmektedir.